O‘zbekiston iqtisodiyoti o‘sish sur’atlari bosqichma-bosqich ortib bormoqda va prognozlarga ko‘ra, bu jarayon tezlashishda davom etadi. Xitoy, Yevropa Ittifoqi davlatlari, MDH, Turkiya va Rossiyadan O‘zbekistonga yuklarning havo orqali yetkazilishi bugungi kunda tobora dolzarb bo‘lmoqda. Quyidagi yuk turlarining xalqaro havo tashuvlari ommalashmoqda:
Garchi havo orqali yuk tashish eng qimmat transport xizmati bo‘lsa-da, u vaqt bo‘yicha katta yutuq beradi, bu esa biznesda eng qimmat resurs hisoblanadi. O‘zbekistonning geografik joylashuvi boshqa turdagi tashishlardan foydalanish imkoniyatini cheklaydi: dengiz chegaralari yo‘q, Yevropa, Rossiya, Xitoy va boshqa rivojlangan davlatlar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqalar mavjud emas. Shuning uchun temir yo‘l va avtomobil transporti bilan bir qatorda Toshkent, Buxoro, Samarqand, Navoiy va boshqa aeroshaharlarga yuklarning havo orqali yetkazilishi keng qo‘llaniladi.
Yuk tashuvchi samolyotlar turli toifadagi mahsulotlarni tashish uchun mo‘ljallangan. Buning uchun ularning yuk bo‘limlari bo‘linmalarga ajratilgan. Havo orqali yetkazib berishni qabul qiladigan har bir aeroportda tranzit ombori qurilgan. Bu yerda yig‘ma yuk shakllantirilib, qabul qiluvchi ko‘rsatgan shaharga samolyot orqali yuboriladi.
Havo orqali olib borilishi mumkin bo‘lmagan mahsulotlarga cheklovlar mavjud. Ularga: portlovchi moddalar, har xil gazlar, yonuvchan suyuqliklar va qattiq moddalar kiradi. Shuningdek, zaharli, toksik, radioaktiv moddalar, peroksidlar, oksidlovchilar va o‘tkir kimyoviy birikmalarni tashish taqiqlanadi. Bundan tashqari, yuk eshigi o‘lchamidan katta bo‘lgan og‘ir yirik yuklar samolyotda olib borilmaydi. Aeroport ma’muriyati ko‘pincha yuqori xavfli yuklarni tashishda qo‘shimcha taqiqlar joriy qiladi.
Xitoy va boshqa davlatlardan havo tashuvlari BMTning maxsus komissiyasi tomonidan tasdiqlangan normalarga muvofiq amalga oshiriladi. Xavfli yuklar maxsus belgilangan belgilar bilan markirovka qilinadi, unga "Dangerous Goods Declaration" deklaratsiyasi va ko‘rsatmasi ilova qilinadi.
Yuk toifasiga qarab, tashish shartlari va hujjatlar talablari belgilanadi. Yuk jo‘natuvchi ruxsatnomalar, sertifikatlar, eksport litsenziyalari va boshqa hujjatlarni rasmiylashtirish uchun javobgardir. Ularning ro‘yxati jo‘natuvchi, qabul qiluvchi va tranzit davlatlarining milliy qonunchiligi bilan belgilanadi. O‘zbekiston qonunchiligiga muvofiq barcha havo orqali yuboriladigan yuklar quyidagi toifalarga bo‘linadi:
Ko‘pincha yuk bir nechta yuqorida sanab o‘tilgan toifalarga tegishli bo‘ladi, bu esa qadoqlash, markirovka, yuklash va hujjatlarni rasmiylashtirishda hisobga olinishi kerak.
Avia kompaniyalar har qanday yuk o‘rami va uning tarkibini ko‘zdan kechirish, hujjatlarning to‘g‘ri rasmiylashtirilganligini tekshirish huquqiga ega. Quyidagilarni O‘zbekistonga olib kirish taqiqlanadi:
Havo orqali yuk tashishning quyidagi afzalliklari mavjud:
Havo orqali tashish — yukni tez jo‘natish va qabul qilishning eng tezkor usuli.
Avia transport eng ishonchli transport turi sifatida tan olingan. Yukning butligi deyarli 100% kafolatlanadi.
Samolyotlar orqali uzoq masofalarga nafaqat millionlab odamlar, balki yuz minglab tonna yuklar tashiladi.
Samolyotlar uchun yagona xavf — bu havo girdoblari. To‘g‘ri joylashtirish va mahkamlash bunday xatarlarning oldini oladi. Avia transport — universal vosita bo‘lib, yuk va yo‘lovchilarni bir vaqtda tashiydi.
Avtomobil tashuvchilari o‘rtasidagi raqobat tariflarni tartibga soladi va narxlarning sun’iy oshishiga yo‘l qo‘ymaydi. Ayniqsa o‘rta va qisqa masofalarda yukni tez yetkazish mumkin.
Havo tashuvlarining kamchiliklari quyidagilardan iborat:
Biroq, har qanday transport turi kabi, avtomobil tashuvlarining ham kamchiliklari bor. Yuk ko‘tarish imkoniyati cheklangan, tirbandliklar, yo‘l infratuzilmasi va ob-havo sharoitlari yetkazib berishda kechikishlarga olib kelishi mumkin.
Masofa uzoq bo‘lsa, masalan, Xitoydan yuk yetkazishda havo transporti tezlik bo‘yicha yutadi. Qisqa masofalarda esa avtomobil transporti foydaliroq bo‘lishi mumkin: samolyot parvozini tashkil etish murakkab, yuklangan yuk mashinasini yuborish esa tezroq. Tovar yetkazib berishda global qamrov bo‘yicha ustunlik — aviatsiyaga tegishli. Samolyotlar faqat aerodrom mavjud joylargagina yetib boradi, avtomobillar esa yanada harakatchan. Havo orqali yuk yetkazilish muddati qisqa bo‘lgani uchun tovarlarning buzilishi yoki o‘g‘irlanish ehtimoli minimaldir, bu avtomobil tashuvlaridan farqli.
Kompaniya ixtisoslashuvi — avtomobil, avia va temir yo‘l transporti orqali yig‘ma yuklarni tashishdir. STARWAYS LOGISTICS yuklarning xavfsizligi, maxfiyligi, sug‘urtalanganligi, ularning butligini saqlab qolish va yetkazib berish uchun javobgar hisoblanadi.
